Giải mã cơn sốt… tế bào gốc

Vài năm gần đây, thị trường làm đẹp “bị đổ bộ” bởi những mẫu quảng cáo, giới thiệu về công nghệ tế bào gốc với các khả năng thần kỳ như tiêm tế bào gốc làm trắng cấp tốc, trẻ hóa da, căng da… Vậy tế bào gốc là gì? Và công dụng đến đâu khiến chị em đổ xô đi làm đẹp?

Tế bào gốc là gì?

Tế bào gốc hay tế bào mầm (Stem cell) là những tế bào còn ở dạng sơ khai, có khả năng sinh sản (phân chia) dường như vô tận và có khả năng biến đổi (biệt hóa) thành nhiều loại tế bào khác nhau để hình thành và thay thế nhằm duy trì các cơ quan tổ chức của cơ thể.
Do có thể tự sửa chữa thay thế các cơ quan bị hư hỏng do bệnh lý hoặc chấn thương nên tế bào gốc đã được sử dụng để điều trị các bệnh như ung thư, bệnh tim mạch, bệnh khớp, các bệnh thần kinh, thay thế các cơ quan bị thoái hóa hay bệnh lý…

Ở Việt Nam, tế bào gốc đã được ứng dụng thành công trong điều trị bỏng và ung thư máu; nghiên cứu điều chế các thuốc mới; bảo trì, bổ sung thay thế các bộ phận cơ thể nhằm mục đích thẩm mỹ.

Ứng dụng của tế bào gốc trong thẩm mỹ

Hiện nay ứng dụng của tế bào gốc trong thẩm mỹ thường có 2 dạng:

Các dung dịch chứa các chất nuôi dưỡng tế bào và có thể có thêm các chất được lấy ra từ thành phần của tế bào gốc. Các dung dịch này có tác dụng nuôi dưỡng làm khỏe mạnh các tế bào trong cơ thể, nuôi dưỡng và kích thích sự hoạt động các tế bào gốc dự trữ tại các cơ quan để chúng thay thế các tế bào bị già cỗi chết đi làm cho các cơ quan trẻ lại và tươi mới.

Các dung dịch chứa tế bào gốc cung cấp trực tiếp tế bào gốc cho những cơ quan cần thay thế để chúng nhanh chóng phát triển thay thế bù đắp về khối lượng, hoặc đưa hẳn một khối lượng lớn cần thiết tế bào gốc vào để giải quyết sự thiếu hụt về khối lượng như khi cần làm đầy khuyết sẹo, làm tăng khối lượng một cơ quan như làm lớn ngực (nâng ngực) bằng tế bào gốc của mỡ tự thân…

Cẩn trọng với lời rao “thuốc tiên“

Hiện nay, nhiều cơ sở thẩm mỹ ở Hà Nội và TP.HCM quảng cáo rầm rộ và khẳng định về hiệu quả thần kỳ của việc tiêm tế bào gốc vào người để làm trắng, trẻ hóa, thanh lọc cơ thể.

Những quảng cáo này còn đi kèm với một loạt các từ ngữ khoa học như EGF (epidermal growth factor), glutathione, collagen và hàng loại giải thích rất hàn lâm nhằm khẳng định: “Tiêm tế bào gốc vào người không có tác dụng phụ, không gây nguy hiểm về sau và đảm bảo đạt được mọi hiệu quả như mong muốn, tế bào gốc tự thân an toàn không dị ứng“… với đủ các mỹ từ khiến tín đồ của các thẩm mỹ viện cũng đua nhau tìm cách thử một liệu trình công nghệ tế bào gốc. 

Chị Đỗ Thanh Liên (35 tuổi, TP.HCM) chia sẻ: “Tôi điều trị nám suốt 6 tháng bằng laser nhưng không thấy tiến triển, cuối cùng thẩm mỹ viện tư vấn gói tiêm trắng sáng từ tế bào gốc mất khoảng 5 triệu một lần. Đầu tiên họ chích máu khoảng 10cc, ủ tê, tiêm trực tiếp ở mặt. Sau khoảng 10 ngày da mặt tôi bắt đầu có những đốm trắng hơn những vùng da xung quanh như kiểu bị lang. Khi được hỏi thì họ nói do tôi tự ý làm bong chóc vết laser từ lần điều trị trước nên bị vậy”.

Toàn bộ liệu trình tiêu tốn của chị Liên hơn 30 triệu nhưng không hề mang lại hiệu quả thậm chí còn khiến da mặt của chị xuống cấp trầm trọng hơn.

Cũng tiêm tế bào gốc cấy mỡ tự thân với lời quảng cáo làm trẻ hóa, căng da mặt của một thẩm mỹ viện, chị Quỳnh Hương (40 tuổi, TP.HCM) cũng chọn cho mình một liệu trình tiêm trị giá gần 100 triệu đồng.

Toàn bộ quá trình này, chị được bác sĩ mô tả bao gồm 3 bước chính: lấy mỡ tự thân, tách tế bào gốc và cuối cùng là tiêm vào da. Đầu tiên, bác sĩ hút khoảng 100cc mỡ ở vùng bụng, đùi của chị; sau đó đưa vào máy ly tâm để tách riêng tế bào gốc; tế bào gốc thành phẩm được dùng để tiêm vào da mặt, vùng có nếp nhăn và hai bên má. Mỗi liệu trình tiêm tế bào gốc thông thường kéo dài từ 3-5 tháng với nhiều lần tiêm thì mới xuất hiện hiệu quả, bởi các tế bào cần sự tương tác với da của người tiêm, khác với tiêm filler hay botox có kết quả ngay sau khi điều trị.

Quá trình này được quảng cáo có công hiệu kéo dài trong 5 năm, lâu hơn hẳn so với tiêm filler hay botox, tuy nhiên hiệu quả phương pháp này đến đâu vẫn chưa được bất cứ tổ chức uy tín nào công nhận. “Hiện tại, tôi vẫn chưa thấy hiệu quả của quá trình tiêm tế bào gốc, tuy nhiên nhiều ca sĩ, người nổi tiếng cũng làm theo liệu trình này nên tôi cũng không quá lo lắng”, chị Hương nói.

Tiêm tế bào gốc chưa được phép áp dụng cho thẩm mỹ

Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Thanh Minh (tốt nghiệp Tiến sĩ Khoa học tại Đại học Y Albert Einstein, Bronx, New York, Mỹ) cho biết  phương pháp tiêm tế bào gốc chưa được cho phép áp dụng trên người trong giới y khoa.

Mỹ là nước đi đầu về nghiên cứu tế bào gốc. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, biện pháp chữa trị dùng tế bào gốc duy nhất được Cơ Quan Quản Lý Thuốc và Thực Phẩm (FDA) của Mỹ cho phép đó là ghép tuỷ sống (bone marrow transplant), và chủ yếu được sử dụng để chữa bệnh ung thư máu.

Tại Việt Nam, ứng dụng công nghệ tế bào gốc trong điều trị đã được một số bệnh viện trong nước thực hiện hiệu quả với một số ít bệnh lý. Trong đó, ghép tế bào gốc tủy sống điều trị bệnh máu ác tính được thực hiện tại Viện Huyết học – Truyền máu T.Ư, Bệnh viện (BV) TM-HH TP.HCM, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội)… cho hiệu quả điều trị tốt.

Bên cạnh đó, hiện tế bào gốc tự thân (từ mô mỡ) sau khi được Bộ Y tế thẩm định cho phép ứng dụng điều trị một số bệnh về khớp đã triển khai tại Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Vạn Hạnh. Ngoài ra, Bộ Y tế đang cho phép thử nghiệm lâm sàng (trên người) ứng dụng tế bào gốc tự thân điều trị một số biến chứng do tiểu đường (týp 1 và 2) và bệnh COPD tại Bệnh viện Vạn Hạnh; thử nghiệm lâm sàng ứng dụng tế bào gốc tự thân điều trị liệt tủy do chấn thương cột sống tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức.

Trong khi đó, việc ứng dụng công nghệ tế bào gốc trong thẩm mỹ, làm đẹp hoàn toàn chưa được cấp phép. Thậm chí, tại Mỹ, sau 10 năm xin cấp giấy phép, một quy trình làm đẹp sử dụng tế bào duy nhất được FDA công nhận vào tháng 6/2011. Phương pháp này có mục đích làm dịu bớt nếp nhăn quanh miệng khi cười, tên là LaViv. Các bác sĩ sẽ lấy tế bào da có khả năng tạo collagen của chính chủ nhân từ vùng sau tai, gửi về phòng thí nghiệm để nuôi cấy từ 11-22 tuần. Sau đó, tế bào đã qua nuôi cấy được tiêm vào các đường nụ cười quanh miệng.

Việc lấy tế bào gốc từ mỡ là có thật nhưng cũng không hề đơn giản như cách các thẩm mỹ viện quảng cáo. Và khi lấy được tế bào gốc rồi thì chúng cần phải được bảo quản và xử lý rất phức tạp và nghiêm ngặt trước khi có thể tiêm vào cơ thể trở lại. Trong khi đa phần các thẩm mỹ viện đều tiêm trực tiếp tế bào mà không qua xử lý.

Không chỉ thế, khi tiêm tế bào gốc vào các vị trí khác nhau, cơ quan khác nhau trên cơ thể thì tế bào gốc còn cần phải được xử lý khác nhau nên không phải cứ mua một loại tế bào gốc nào đó là muốn tiêm vào đâu cũng được. Thậm chí, mỗi cơ thể khác nhau sẽ phản ứng với cùng một loại tế bào gốc khác nhau nữa nên rất khó tin khi một loại tế bào gốc nào đó có thể được sử dụng đại trà.

Với những thông tin đăng tải trên một số trang quảng cáo trên mạng của Việt Nam, thành phần của “tế bào gốc” đa phần được quảng cáo à có nguồn gốc Thuỵ Sỹ, bao gồm glutathione, EGF, collagen, hayMFIII và đi kèm một loạt danh sách các axit. Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Thanh Minh, tất cả các chất này đều không phải tế bào gốc.

Ngoài ra, các loại kem bôi được quảng cáo là có tế bào gốc thì lại càng vô lý hơn nữa vì tế bào gốc cần được nuôi dưỡng trong điều kiện nghiêm ngặt mới có khả năng phát huy tác dụng. Ngay cả khi bạn bôi hẳn tế bào gốc xịn lên da cũng đừng mong có tác dụng gì cả chứ nói chi là một tuýp kem có chứa thành phần tế bào gốc không có nguồn gốc xác đáng.

Theo TS Nguyễn Ngô Quang (quyền phụ trách, quản lý Cục Khoa học công nghệ và đào tạo, Bộ Y tế), gần đây có các quảng bá về tế bào gốc trong làm đẹp, trẻ hóa. Tuy nhiên, công nghệ tế bào gốc không được thực hiện tại các cơ sở thẩm mỹ vì đòi hỏi điều kiện ngặt nghèo về thiết bị xét nghiệm, năng lực chuyên môn, điều kiện vô khuẩn… và đặc biệt là cần làm chủ công nghệ vì cần phải kiểm soát tính an toàn cùng với hiệu quả điều trị.

Ông Quang lưu ý, tế bào gốc tự thân được tách chiết từ mô mỡ người sau khi xử lý tế bào gốc được lấy để tiêm trở lại cho chính người đó phục vụ cho điều trị số bệnh lý được chỉ định rất ngặt nghèo bởi bác sĩ đã được đào tạo chuyên sâu. Ngay cả một số bệnh viện có thể can thiệp lâm sàng điều trị bệnh lý nhưng vẫn chưa đủ điều kiện thực hiện công nghệ tế bào gốc.

“Quá trình điều trị bằng tế bào gốc cần được kiểm soát chặt chẽ, do đó các cơ sở thẩm mỹ trên cả nước và ngay cả Bệnh viện thẩm mỹ cũng như các bệnh viện đa khoa hiện chưa có đơn vị nào được Bộ Y tế thẩm định cấp phép ứng dụng tế bào gốc trong làm đẹp, trẻ hóa. Việc ứng dụng công nghệ tế bào gốc khi chưa được thẩm định cấp phép của cơ quan quản lý có thể gây ra các nguy cơ cho sức khỏe người sử dụng, hoặc đó chỉ là một loại dung dịch nhưng được các cơ sở thẩm mỹ quảng bá mang danh tế bào gốc” – ông Quang khuyến cáo.

Lan Nguyễn
BEAUTYLIFE 2019